2023 Yılı Eylül ayında gerçekleşen toplam 27.969 GWh elektrik üretiminin %78,44’ü serbest üretim şirketleri tarafından gerçekleştirilmiştir. Serbest üretim şirketlerinin üretimdeki payı, bir önceki aya göre 1,21 puan artış, geçtiğimiz senenin aynı dönemine göre ise 1,88 puan artış göstermiştir.
Serbest üretim şirketlerini %14,77 oran ile EÜAŞ santralleri ve %5,59 oran ile Lisanssız santraller izlemektedir. Toplam üretimin %1,11’i İşletme Hakkı Devredilen Santraller, %0,09’u ise Yap-İşlet-Devret santralleri tarafından üretilmiştir[1].
Gerçekleşen elektrik üretimi kaynak bakımından incelendiğinde ise, 2023 Eylül ayında toplam üretimin %23,8’inin doğal gaz ve LNG santralleri tarafından gerçekleştirildiği görülmektedir. Barajlı hidroelektrik santraller, ilgili ayda toplam üretimin %11,0’ını karşılarken, akarsu tipi hidroelektrik santraller ise %2,9 oranıyla üretime katkıda bulunmuştur. İthal kömür santralleri Eylül ayında toplam üretimin %24,0’ını karşılarken, yerli kömür santralleri ise %13,8 oranında katkı sağlamıştır. Yenilenebilir enerji santrallerinden rüzgâr enerjisi santralleri toplam üretime %12,0 jeotermal ve güneş enerjisi santralleri[2] ise toplam %9,6 oranında katkıda bulunmuştur. Diğer termik santrallerin[3] üretimdeki payı ise %2,9 olarak gerçekleşmiştir.
TEİAŞ tarafından yayımlanan üretim verilerine göre, 2023 Eylül ayında termik santrallerin gerçekleşen toplam üretimdeki payı %64,51 olarak kaydedilmiştir. Yenilenebilir enerji kaynaklarından elde edilen elektrik üretiminin payı ise %35,49 olarak gerçekleşmiştir[4].
2022 yılı Eylül ayında 3.851,82 TL/MWh olarak gerçekleşen ortalama piyasa takas fiyatı (PTF), 2023 yılı Eylül ayında, bir önceki yıla göre %47,9 oranında azalarak 2.006,84 TL/MWh olarak kaydedilmiştir. Bu dönemde gerçekleşen ortalama PTF, bir önceki aya göre (2.251,01 TL/MWh) %10,8 oranında azalış göstermiştir.
Eylül 2023’te en yüksek günlük ortalama piyasa takas fiyatı 1 Eylül Cuma, günü 2.360,30 TL/MWh olarak gerçekleşirken en düşük günlük ortalama PTF ise 10 Eylül Pazar günü 1.442,03 TL/MWh olarak kaydedilmiştir. Piyasa takas fiyatları saatlik bazda incelendiğinde ise, en yüksek PTF değerinin 1 Eylül Cuma günü saat 09:00’da 2.700,00 TL/MWh, en düşük PTF değerinin ise 17 Eylül Pazar günü saat 12:00’da 250,00 TL/MWh olarak gerçekleştiği görülmektedir.
2023 yılı Eylül ayında pik saatlerde[5] 2.051,22 TL/MWh olarak gerçekleşen ortalama PTF, bir önceki ayın pik saatler ortalaması olan 1.965,40 TL/MWh’lik değere göre %4,4 oranında artmıştır[6].
2022 yılı Eylül ayında pik dışı (off-peak) saatlerin PTF değeri ortalama 3.754,74 TL/MWh iken, bu değer 2023 yılı Eylül ayında %47,9 oranında bir düşüş kaydetmiş ve 1.956,42 TL/MWh olarak gerçekleşmiştir.
2022 yılı Eylül ayı içerisinde toplam 27,608 GWh olan elektrik talebi, 2023 yılı Eylül ayında bir önceki yıla göre %2,39 oranında artış göstererek, 28,267 GWh değerine ulaşmıştır[7]. 2022 yılı Eylül ayında 37,759 MWh olarak ölçülen saatlik ortalama talep, 2023 yılı Eylül ayında 39.260 MWh olarak gerçekleşmiştir.
2023 yılı Ağustos ayı sonunda 105.339 MW olan toplam kurulu güç değeri 322,06 MW’lık artışla 2023 yılı Eylül ayı sonunda 105.661 MW olarak kaydedilmiştir.
Toplam kurulu gücün %67,4’lük (71.230 MW) kısmını serbest üretim şirketleri oluştururken, EÜAŞ santrallerinin toplam kurulu güçteki payı %19,9 (21.025 MW) seviyesindedir[8]. Yap işlet devret santralleri %0,1’lik (116 MW), işletme hakkı devredilen santraller %3,1’lik (3,244 MW) bir orana sahiptir. Lisanssız santrallerin toplam kurulu güç içindeki payı da %9,5 (10.045 MW) olarak kaydedilmiştir.
2023 yılı Eylül ayı sonunda oluşan toplam kurulu gücün %24,0’lık kısmı (25.356 MW) doğal gaz ve LNG yakıt tipi santralleri ile karşılanırken, %22,0’lık kısmı (23.285 MW) barajlı hidrolik santraller tarafından karşılanmaktadır. Bu yakıt tiplerini %10,8’lik (11.440 MW) oran ile yerli kömür[9] santralleri ve %9,8’lik oran (10.374 MW) ile ithal kömür santralleri izlemektedir. Akarsu tipi hidrolik santraller %7,9’luk bir orana (8.310 MW) sahipken, rüzgâr santralleri toplam kurulu gücün %11,0’lık bir kısmını (11.602 MW) oluşturmaktadır[10]. Toplam kurulu gücün %10,3’lük kısmı (10.899 MW) güneş enerjisi santralleri, %1,6’lık kısmı (1.691 MW) jeotermal enerji santrallerinden oluşurken, %2,6’lık kısmı (2.704 MW) ise diğer termik santraller[11] tarafından oluşturulmaktadır.
2022 yılı Eylül ayında 3,308 milyar m3 olarak kaydedilen toplam doğal gaz tüketimi, 2023 yılı Eylül ayının aynı döneminde %2,7 oranında bir düşüş ile 3,217 milyar m3 olarak gerçekleşmiştir. Elektrik santrallerinde tüketilen doğal gaz miktarı 2022 yılı Eylül ayında 1,246 milyar m3 iken bu miktar, 2023 yılının aynı döneminde %11,7 oranında azalarak 1,100 milyar m3 olarak kaydedilmiştir[12]. Elektrik santrallerinde tüketilen doğal gaz miktarının toplam doğal gaz tüketimine oranı 2022 yılı Eylül ayında 37,7 iken, bu oran 2023 Eylül ayında %34,2 olarak gerçekleşmiştir.
[1] Veriler Yük Tevzi Bilgi Sistemi’nin yayımladığı Kamusal Raporlardan alınmıştır.
[2] Jeotermal ve Güneş enerjisi santralleri “Diğer Yenilenebilir” olarak sınıflandırılmıştır.
[3] Fuel-oil, nafta, motorin, LPG, lisanssız termik ve biyokütle santralleri diğer termik santraller olarak sınıflandırılmaktadır.
[4] 2023 Eylül verileri Yük Tevzi Bilgi Sistemi’nin yayımladığı 30 Eylül 2023 tarihli Kamusal Rapordan alınmıştır.
[5] Pik saatler 08:00-20:00 arasındaki saatleri, pik dışı saatler ise 20:00-08:00 arasındaki saatleri ifade eder.
[6] Gün Öncesi Piyasası ortalama elektrik fiyatları hesaplamalarında kaynak olarak Enerji Piyasaları İşletme A.Ş. Piyasa Gelişim Raporları PTF ortalamaları kullanılmaktadır.
[7] 2022 ve 2023 yılları için saatlik veriler YTBS Genel Günlük İşletme Neticesi Raporları’ndan alınmıştır.
[8] Kaynak olarak TEİAŞ tarafından yayımlanan 30 Eylül 2023 tarihli Genel Günlük İşletme Neticesi raporu kullanılmaktadır.
[9] Taş kömürü, linyit ve asfaltit santralleri yerli kömür santrali olarak sınıflandırılmaktadır.
[10] Akarsu tipi hidrolik santrallere lisanssız hidrolik santraller de dahildir.
[11] Fuel-oil, nafta, motorin, LPG, lisanssız termik, kojenerasyon ve biyokütle santralleri diğer termik santraller olarak sınıflandırılmaktadır.
[12] 2023 yılı Eylül ayı Elektrik üretimi için tüketilen toplam doğal gaz miktarı, T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Enerji İşleri Genel Müdürlüğü raporlarından alınmaktadır.
